BỆNH ĐẬU MÙA KHỈ: NGUYÊN NHÂN, TRIỆU CHỨNG VÀ ĐIỀU TRỊ NHƯ THẾ NÀO?

BỆNH ĐẬU MÙA KHỈ: NGUYÊN NHÂN, TRIỆU CHỨNG VÀ ĐIỀU TRỊ NHƯ THẾ NÀO?

Bệnh đậu mùa khỉ là gì?

Bệnh đậu mùa khỉ là một bệnh đậu mùa hiếm gặp do vi rút gây ra, có các triệu chứng là sốt, sưng hạch bạch huyết và phát ban trên diện rộng gây nhiều tổn thương ở mặt và tứ chi. Hầu hết các trường hợp mắc bệnh đậu mùa ở khỉ xảy ra ở Trung Phi và Tây Phi, thường gần các khu rừng mưa nhiệt đới, và ngày càng xuất hiện nhiều ở các khu vực đô thị.

Bệnh đậu mùa khỉ có thể được truyền từ động vật sang người và ngược lại, nó cũng có thể được truyền từ người này sang người khác với vật chủ động vật bao gồm nhiều các loài gặm nhấm và động vật linh trưởng không phải con người.

Tỷ lệ tử vong do bệnh đậu mùa ở khỉ trước đây dao động từ 0 đến 11% trong dân số nói chung và cao hơn ở trẻ nhỏ. Trong thời gian gần đây, tỷ lệ tử vong theo ca dao động trong khoảng 3-6%.

Đọc tiếp để tìm hiểu về nguyên nhân, triệu chứng và điều trị bệnh đậu mùa ở khỉ. Bài viết này cũng sẽ giải thích cách bệnh đậu mùa ở khỉ lây lan và cách điều trị bệnh.

Nguyên nhân gây ra bệnh đậu mùa khỉ?

Bệnh đậu mùa khỉ do Monkeypox Vi rút gây ra–là Vi rút DNA sợi đôi có vỏ bọc, thuộc chi Orthopoxvirus trong họ Poxviridae. Các nhà khoa học lần đầu tiên xác định được căn bệnh này vào năm 1958. Có hai đợt bùng phát giữa những con khỉ được sử dụng để nghiên cứu. Đó là lý do tại sao tình trạng này được gọi là bệnh đậu mùa khỉ. Trường hợp đầu tiên mắc bệnh đậu mùa ở người xảy ra vào năm 1970 tại Cộng hòa Dân chủ Congo.

Các triệu chứng của bệnh đậu màu khỉ?

Thời kỳ ủ bệnh (khoảng thời gian từ khi nhiễm bệnh đến khi bắt đầu có triệu chứng) của bệnh đậu mùa khỉ thường từ 6 đến 13 ngày nhưng có thể từ 5 đến 21 ngày.

Triệu chưng của bệnh có thể được chia thành hai giai đoạn:

• Các triệu chứng ban đầu bao gồm: sốt, nhức đầu dữ dội, nổi hạch (sưng hạch), đau lưng, đau cơ (đau cơ) và suy nhược (thiếu năng lượng). Nổi hạch là một đặc điểm khác biệt của bệnh đậu mùa khỉ so với các bệnh khác mà ban đầu có thể có biểu hiện tương tự (bệnh thủy đậu, bệnh sởi, bệnh đậu mùa)
• Phát ban trên da thường bắt đầu trong vòng 1-3 ngày sau khi xuất hiện sốt ở giai đoạn tiếp theo. Phát ban có xu hướng tập trung nhiều ở mặt và tứ chi hơn là ở thân. Phát ban do đậu mùa khỉ ảnh hưởng đến mặt (trong 95% trường hợp), và lòng bàn tay và lòng bàn chân (trong 75% trường hợp). Cũng ảnh hưởng đến khoang miệng (trong 70% trường hợp), cơ quan sinh dục (30%), và kết mạc (20%), cũng như giác mạc.

Bệnh đậu mùa khỉ thường có các triệu chứng kéo dài từ 2 đến 4 tuần và tự khỏi không cần điều trị. Các trường hợp nghiêm trọng xảy ra phổ biến hơn ở trẻ em và liên quan đến mức độ phơi nhiễm vi rút, tình trạng sức khỏe của bệnh nhân và tính chất của các biến chứng. Mặc dù trước đây việc tiêm vắc xin phòng bệnh đậu mùa có tác dụng bảo vệ nhưng ngày nay những người dưới 40 đến 50 tuổi (tùy theo quốc gia) có thể dễ bị bệnh đậu mùa hơn do các chiến dịch tiêm phòng đậu mùa trên toàn cầu đã chấm dứt sau khi loại trừ dịch bệnh.

Các biến chứng tiềm ẩn khi mắc bệnh đậu mùa ở khỉ?

Các biến chứng của bệnh đậu mùa khỉ có thể bao gồm nhiễm trùng thứ phát, viêm phế quản phổi, nhiễm trùng huyết, viêm não và nhiễm trùng giác mạc kèm theo mất thị lực.

Ngoài ra, trong những trường hợp nghiêm trọng, các tổn thương có thể hình thành cùng nhau và khiến da bị bong ra từng mảng lớn.

Bệnh đậu mùa khỉ lây lan như thế nào?

Việc lây truyền từ động vật sang người có thể xảy ra khi tiếp xúc trực tiếp với máu, dịch cơ thể, các tổn thương ở da hoặc niêm mạc của động vật bị nhiễm bệnh. Ăn thịt không được nấu chín kỹ và các sản phẩm động vật khác của động vật bị nhiễm bệnh là một yếu tố nguy cơ có thể xảy ra việc lây truyền bệnh.

Lây truyền từ người sang người có thể do tiếp xúc gần với dịch tiết đường hô hấp, tổn thương da của người bị bệnh hoặc các đồ vật của người mới bị nhiễm. Sự lây truyền qua hô hấp dưới dạng giọt bắn thường đòi hỏi phải tiếp xúc trực diện lâu dài. Điều này khiến nhân viên y tế, các thành viên trong gia đình và những người tiếp xúc gần khác của những ca bệnh đang hoạt động có nguy cơ nhiễm cao hơn. Sự lây truyền cũng có thể xảy ra qua nhau thai từ mẹ sang thai nhi (có thể dẫn đến bệnh đậu khỉ bẩm sinh) hoặc khi tiếp xúc gần trong và sau khi sinh.

Bệnh đậu mùa khỉ được điều trị như thế nào?

Hiện không có phương pháp điều trị bệnh đậu mùa khỉ. Tuy nhiên, bệnh đậu mùa khỉ có thể tự thuyên giảm mà không cần điều trị.

Một số loại thuốc có thể được sử dụng để kiểm soát bùng phát và ngăn bệnh lây lan bao gồm:

• Vắc xin đậu mùa
• Globulin miễn dịch ở người (VIG)
• Thuốc kháng vi-rút Tecovirimat

Theo Tổ chức Y tế Thế giới (WHO), vắc xin đậu mùa đạt hiểu quả xấp xỉ 85% quả trong việc ngăn ngừa sự phát triển của bệnh đậu mùa khỉ. Nếu bạn đã chủng ngừa bệnh đậu mùa khi còn nhỏ và nhiễm vi rút đậu mùa khỉ, các triệu chứng của bạn có thể nhẹ.

Phòng ngừa bệnh đậu mùa như thế nào?

Một số biện pháp có thể áp dụng để hạn chế nguy cơ nhiễm bệnh bao gồm:

• Tránh tiếp xúc với động vật có nguy cơ nhiễm Vi rút gây bệnh đậu mùa khỉ (động vật bị bệnh, động vật chết ở những khu vực xảy ra bệnh đậu mùa khỉ, động vật nghi ngờ nhiễm bệnh…).
• Thực hiện ăn chín, uống sôi. Chỉ ăn các loài động vật rõ nguồn gốc xuất xứ, đã qua kiểm định.
• Tránh tiếp xúc với người có nguy cơ mắc bệnh. Không chạm vào các vật dụng của người có nguy cơ nhiễm bệnh.
• Cách ly người có triệu chứng bệnh/có nguy cơ nhiễm bệnh.
• Thường xuyên rửa tay bằng xà phòng và nước hoặc sử dụng dung dịch vệ sinh tay có chứa cồn, đặc biệt là khi vừa tiếp xúc với người khác.
• Tiêm Vắc xin phòng bệnh đậu mùa. Chưa có Vắc xin ngừa bệnh đậu mùa khỉ nhưng việc tiêm Vắc xin phòng bệnh đậu mùa có thể làm giảm đến 85% nguy cơ mắc bệnh đậu mùa khỉ.
• Nâng cao ý thức phòng tránh dịch bệnh. Thường xuyên cập nhật các thông tin bệnh.

Tài liệu tham khảo:

1. https://www.who.int/news-room/fact-sheets/detail/monkeypox
2. https://www.healthline.com/health/monkeypox#monkeypox-treatment